STEROWANIE RUCHEM KOLEJOWYM

SYGNALIZACJA

  Sygnalizacja na kolei jest niezbędna do prawidłowego i bezpiecznego prowadzenia ruchu. Na szlaku i stacji można spotkać wiele sygnalizatorów spełniających różne funkcje. Ich cechą wspólną jest to, że informują maszynistę o sytuacji na szlaku lub stacji.
  Sygnalizatory dzielą się:
  1) ze względu na sposób pokazywania sygnałów:
    - kształtowe - pokazujące sygnały za pomocą elementów mechanicznych w dzień, a w nocy za pomocą lamp (semafory, tarcze ostrzegawcze, tarcze manewrowe, tarcze rozrządowe);
    - świetlne - pokazujące sygnały za pomocą świateł (semafory, tarcze ostrzegawcze, tarcze manewrowe, tarcze rozrządowe, powtarzacze semaforów);
  2) ze względu na przeznaczenie:
    - pociągowe - pokazujące sygnały dotyczące jazd pociągowych (semafory, tarcze ostrzegawcze, powtarzacze semaforów);
    - manewrowe - pokazujące sygnały dla jazd manewrowych (tarcze manewrowe i tarcze rozrządowe, czasem semafory wyjazdowe).
  3) ze względu na funkcję i umiejscowienie:
    - semafory półsamoczynne (wjazdowe, wyjazdowe, drogowskazowe, odstępowe) i samoczynne (odstępowe sbl), tarcze manewrowe i rorządowe - zezwalają lub zabraniają;
    - tarcze ostrzegawcze, tarcze ostrzegawcze przejazdowe i powtarzacze semaforów - informują.

  Słupy semaforów półsamoczynnych malowane są w pasy czerwono - białe, przy czym pierwszy pas od góry jest koloru czerwonego. Słupy semaforów samoczynnych malowane są na biało, słupy tarczy manewrowych, tarczy ostrzegawczych i powtarzaczy semaforów na szaro, a tarcz ostrzegawczych przejazdowych w pasy czarno - białe.

Sygnały wyświetlane na poszczególnych sygnalizatorach opisane są poniżej:

SYGNAŁY NA SEMAFORACH PÓŁSAMOCZYNNYCH SYGNAŁY NA SEMAFORACH SAMOCZYNNYCH (SBL) SYGNAŁY NA POWTARZACZACH SEMAFORÓW SYGNAŁY NA TARCZACH OSTRZEGAWCZYCH SYGNAŁY NA TARCZACH MANEWROWYCH SYGNAŁY NA TARCZACH ROZRZĄDOWYCH SYGNAŁY NA MIJANKACH

Zasady ustawiania sygnalizatorów na szlakach i stacji:
a) na stacji oraz szlaku jednotorowym sygnalizatory ustawia się po prawej stronie patrząc w kierunku jazdy. W szczególnym przypadku sygnalizator może być umieszczony na torem.


b) na szlaku dwutorowym, jeżeli odległość między osiami sąsiednich torów wynosi mniej niż 10 m lub różnica położeń torów w poziomie nie jest większa od 2,5 m, sygnalizatory umieszcza się po zewnętrznej stronie torów.


c) na szlaku o większej liczbie torów niż dwa, jeżeli odległość między osiami sąsiednich torów wynosi mniej niż 10 m lub różnica położeń torów w poziomie nie jest większa od 2,5 m, sygnalizatory umieszcza się:
- przy torach skrajnych po zewnętrznej stronie;
- przy torach nieskrajnych po prawej stronie patrząc w kierunku jazdy.


d) na dwóch szlakach idących równolegle obok siebie:
- na wspólnym odcinku jak w punktach b) i c).
- na odcinkach gdzie tory się oddalają od siebie jak w punktach a) i b).



  Sygnalizatory ustawione powinny być od osi toru prostego lub łuku o promieniu nie mniejszym od 4000 m w odległości;:
- nie mniejszej niż 2,2 m na stacji;
- nie mniejszej niż 2,5 m na szlaku;
  Na modernizowanych szlakach i stacjach odległość ta powinna wynosić minimum 2,6 m, przy czym nie powinna być większa niż 4 m, a gdy z powodu przeszkód terenowych nie można zastosować tej zasady, to dopuszczalne jest zwiększenie odległości od osi toru do 10 m pod warunkiem ustawienia wskaźnika W15 w miejscu, gdzie sygnalizator powinien stać. Wskaźnik ten stosuje się również wtedy, gdy sygnalizator ustawiony jest po drugiej stronie toru.
  Jeżeli z powodu przeszkód terenowych lub skrajni nie można ustawić sygnalizatora z prawej strony i konieczne jest ustawienie sygnalizatora z lewej w sytuacji, gdy z lewej strony znajduje się tor, wówczas obok sygnalizatora postawionego z prawej strony toru sąsiedniego należy umieścić wskaźnik W3, który informuje, że semafor stojący z prawej strony odnosi się do toru sąsiedniego leżącego po prawej stronie. Równocześnie dla toru, którego sygnalizator znajduje się z lewej strony, z jego prawej (w miejscu gdzie sygnalizator powinien się znajdować) należy umieścić wskaźnik W15.



  Zamiast powyższego rozwiązania można zastosować semafor karzełkowy (jeśli przepisowo jest to dozwolone) ustawiony w odległości nie mniejszej niż 1,725 m od osi toru, lub lampy sygnałowe umieścić nad torem na specjalnym mostku sygnałowym.

  Z uwagi na różne utrudnienia nie należy stawiać semaforów w tunelach i na mostach oraz bezpośrednio za nimi i za przejazdami kolejowymi w takiej odległości, przy której część składu najdłuższego pociągu znajdowałaby się na przejeździe, moście lub w tunelu w przypadku sygnału S1. Ponadto nie powinno ustawiać się semaforów na wzniesieniach o pochyleniu 6%o i większych, oraz bezpośrednio za nimi, oraz na spadkach o pochyleniu 6%o i większych oraz w pobliżu izolowanych przęseł naprężenia, gdzie wymagana jest jazda bez poboru prądu (dotyczy linii zelektryfikowanych).

  Sygnalizatory ustawia się w następujący sposób:
    - odległość tarczy ostrzegawczej od semafora wjazdowego nie może być mniejsza od drogi hamowania obowiązującej na danej linii;
    - na liniach z samoczynną blokadą liniową odległość między semaforami odstępowymi nie może być krótsza niż obowiązująca na linii droga hamowania, z wyjątkiem samoczynnej blokady liniowej czterostawnej, na której odległość dwóch kolejnych odstępów musi być równa lub dłuższa od obowiązującej drogi hamowania.;
    - jeżeli w obrębie jednego posterunku ruchu odległość między semaforami jest dłuższa od dwukrotnej drogi hamowania, wówczas między semaforami należy ustawić tarczę ostrzegawczą lub dodatkowy semafor;
    - odległość między semaforami może być krótsza niż odległość drogi hamowania, jeśli między nimi istnieje kolejność nastawiania, lub można zastosować poniższe rozwiązanie;
    - jeżeli odległość między kolejnymi semaforami lub między tarczą ostrzegawczą a semaforem jest mniejsza niż wymagana, wówczas sygnalizator, który osłania odstęp, poprzedzający odstęp skrócony, oraz sygnalizator osłaniający skrócony odstęp należy oznakować wskaźnikami W19 oraz W20 zgodnie z przepisami sygnalizacji E1.


  Jeżeli semafor na końcu skróconego odstępu wskazuje sygnał "stój" to na semaforze osłaniającym skrócony odstęp należy sygnalizować zmniejszenie prędkości, w zależności od długości skróconego odstępu.
    - odległość między kolejnymi semaforami nie powinna być mniejsza niż 250 m, z wyjątkiem semaforów na których istnieje kolejność nastawiania;
    - jeżeli za semaforem kształtowym znajduję się tarcza ostrzegawcza świetlna to odległość między tym semaforem a tarczą nie może być mniejsza niż podwójna odległość wymaganej widoczności tarcz ostrzegawczych. W przeciwnym razie tarczę ostrzegawczą należy umieścić obok semafora kształtowego;
    - sygnalizatory manewrowe ustawia się w zależności od układu torowego i potrzeb stacji.

  Odległości między tarczą ostrzegawczą, a semaforem, lub między kolejnymi semaforami pod warunkiem, że bliższy semafor spełnia funkcję tarczy ostrzegawczej dla semafora następnego nie powinny być mniejsze niż:
  - 1600 m dla prędkości 160 km/h;
  - 1300 m dla prędkości 140 km/h;
  - 1000 m dla prędkości 120 km/h;
  - 700 m dla prędkości 100 km/h;
  - 500 m dla prędkości 60 km/h;
  - 250 m dla prędkości 40 km/h.
  Powyższe odległości nie dotyczą odległości między semaforami ostępowymi blokady czterostawnej, oraz odległości między semaforem wyjazdowym grupowym a wyjazdowym, między którymi istnieje kolejność nastawiania.

  Sygnalizatory powinny być ustawiane z uwzględnieniem punktów oddziaływania taboru, oraz miejsc niebezpiecznych.
  Punkt oddziaływania taboru to miejsce, w którym w wyniku przejazdu taboru zmienia się na sygnalizatorze sygnał zezwalający na jazdę na sygnał zabraniający jazdy.
Za miejsce niebezpieczne uważa się:
  - koniec drogi ochronnej dla danego przebiegu;
  - wykolejnicę lub koniec żeberka ochronnego;
  - wskaźnik W5 oznaczający granicę przetaczania;
  - początek krawędzi peronowej;
  - początek rozjazdu;
  - ukres zbiegających się torów;
  - miejsce oddziaływania urządzeń służących do zwolnienia bloku;
  - początek strefy niezajętości torów, wówczas gdy znajduje się on 5 m od ukresu lub początku rozjazdu;
  - miejsce skrzyżowania się torów z drogą;

  Sygnalizatory względem tych punktów i miejsc należy ustawiać:
  - semafory w odległości nie mniejszej niż 15 m od punktu oddziaływania taboru powodującego zmianę sygnału na "stój", w szczególnych przypadkach odległość ta może wynosić 1 m, ale pod warunkiem, że zmiana sygnału następuje dopiero po minięciu semafora przez kabinę pojazdu;
  - tarcze manewrowe należy ustawiać możliwie jak najbliżej punktów oddziaływania;
  - semafory wjazdowe oraz odstępowe półsamoczynne oraz osłonne należy ustawiać w odległości nie mniejszej niż 100 m od miejsca niebezpiecznego;
  - semafory wyjazdowe, drogowskazowe oraz zaporowe należy ustawiać w odległości wymaganej drogi ochronnej.

  Sygnalizatory powinny być ustawione w taki sposób, aby sygnały wyświetlane na nich były widoczne z odpowiedniej odległości. I tak dla największej dozwolonej prędkości V (km/h) odległość widoczności W (m) powinna wynosić:
  1) Dla semaforów wjazdowych ustawionych:
   - na liniach magistralnych i pierwszorzędnych, o prędkości maksymalnej do 120 km/h minimum 400 m, a gdy V > 120 km/h wówczas W = (10xV)/3;
   - na liniach drugorzędnych 300 m;
   - na liniach znaczenia miejscowego 100 m.
  2) Dla semaforów wyjazdowych (w tym grupowych), drogowskazowych ustawionych przy torach głównych zasadniczych i dodatkowych, po których pociągi mogą przejeżdżać bez zatrzymania, oraz dla semaforów odstępowych samoczynnych i półsamoczynnych widoczność powinna wynosić (10xV)/4, jednak nie mniej niż 200 m;
  3) Dla semaforów ustawionych przy torach, po których pociągi przejeżdżają z zatrzymaniem, oraz dla semaforów zaporowych i na wszystkich liniach znaczenia miejscowego widoczność minimalna to 50 m;
  4) Dla tarcz ostrzegawczych widoczność powinna wynosić (10xV)/4, jednak nie może być mniejsza niż 200 m;
  5) Dla pasów świetlnych zainstalowanych na semaforach widoczność minimalna to (10xV)/5 przy czym nie mniej niż 200 m;
  6) Dla tarcz manewrowych 50 m;
  7) Sygnały wyświetlane na tarczy rozrządowej powinny być widoczne na całej długości prowadzenia manewrów, a jeśli nie zapewnia tego jedna tarcza wówczas należy zapewnić taką ilość tarcz, aby warunek ten był spełniony.

  Jeżeli powyższe odległości nie mogą być zachowane z powodu przeszkód terenowych lub innych wówczas należy:
  - przed semaforami obsługiwanymi (z wyjątkiem semaforów wyjazdowych na szlak z sbl) ustawić sygnalizatory powtarzające w ilości nie większej niż trzy, w taki sposób aby odległość widoczności dla semafora była zachowana;
  - ustawić wskaźniki W11a zgodnie z przepisami E1 sygnalizacji na PKP;


  - wprowadzić stałe punktowe ograniczenie prędkości.

  W oznaczeniach poszczególnych sygnałów stosowany jest termin "maksymalna dozwolona prędkość". Jest to największa prędkość z jaką może się poruszać pociąg na szlaku i jest ona zapisana w służbowym rozkładzie jazdy pociągów (SRJ) dla drużyn trakcyjnych.

Poniżej znajdują się odnośniki do poszczególnych zagadnień związanych z urządzeniami SRK:

WSKAŹNIKI I SYGNAŁY